Waar is het goede gesprek gebleven, de dialoog, waarin we het best oneens met elkaar mogen zijn?
Dit kan voor een deel worden verklaard door de onderliggende emotie die momenteel méér wordt getriggerd. En als angst de regie overneemt, geldt het adagium: ‘angst is een slechte raadgever’. Angst doet ook letterlijk iets in onze hersenen. Angst of welke emotie dan ook activeert het limbisch brein (ook wel genoemd het reptielenbrein, waarin onze vecht-vlucht-reactie zit). Het gevolg daarvan is dat de prefrontale cortex in ons brein, waarin het analytisch vermogen zit, is uitgeschakeld. Kortom: indien emotie de boventoon voert, is het helder en logisch denken flink verstoord.
Als mediator is deze situatie voor mij aan de orde van de dag. In elk mediationgesprek worden partijen op enig moment getriggerd door emoties. En dat hoeft zich niet persé te uiten in hevige scheldpartijen of huilbuien, maar kan ook naar binnen slaan in een onderhuidse, opgekropte irritatie of frustratie. Zodra ik die emotionele trigger constateer, weet ik dat argumenteren of overtuigen geen zin meer heeft. Er is dan iets anders nodig.
In deze blog deel ik 5 tips, of eigenlijk gesprekstechnieken, die ik als mediator inzet in gesprekken om verdere polarisatie te voorkomen, en waarmee iedereen zijn/haar voordeel kan doen:
1. Luister echt
Deze eerste tip: luister heel goed naar de ander, lijkt een open deur. Ja, duh, zal je zeggen, natuurlijk moet je naar elkaar luisteren. Toch is deze tip waardevoller dan je op het eerste gezicht denkt. Echt goed luisteren naar de ander is namelijk een ware kunst. Meestal ben je zelf al met je eigen antwoord bezig indien de ander aan het woord is. Daardoor kunnen belangrijke details of de intentie van de ander je compleet ontgaan. En zo ontstaan misverstanden en loert escalatie om de hoek. Echt goed luisteren houdt in dat je je eigen gedachten even stopzet, en je helemaal opent voor het verhaal van de ander. Probeer het maar eens uit, en ontdek dan hoe lastig dat is. Ik heb dit als mediator in ieder geval moeten leren.
Het effect van goed luisteren is bovendien dat de ander zich gehoord voelt. En uit de psychologie volgt hoe belangrijk dat is. De meeste conflicten komen voort uit een dieperliggend gevoel van ‘niet gezien of gehoord worden door de ander’. Die aap komt bijna altijd uit de mouw, of het nu een echtscheiding betreft of een conflict tussen werkgever en werknemer. Door in het gesprek met aandacht naar de ander te luisteren, draag je al een eerste steentje bij aan het transformeren van deze onderliggende pijn.
2. Controleer of je goed hebt begrepen wat de ander zegt
Nadat je het verhaal van de ander hebt aangehoord, en je dus goed hebt geluisterd, luidt de tweede tip: reageer niet meteen met je eigen verhaal, maar check eerst of je wel hebt begrepen wat de ander heeft gezegd door te reageren met: ‘Als ik het goed begrijp zeg je dat ……?’. Je hoort van de ander dan meteen of je het goed hebt begrepen of niet. Zo niet dan krijg je een waardevolle correctie van de ander. Deze check voorkomt dat er al aan het begin van het gesprek misverstanden ontstaan.
3. Praat in ‘ik’ in plaats van ‘jij’
Een veel gebruikte tip die goed werkt is, om in het gesprek je zinnen te beginnen met ‘Ik voel/ denk/ hoor/ wil … etc.” in plaats van ‘Jij zegt/ doet/ wilt …. etc.’. Hiermee voorkom je dat je in verwijten valt. Zodra de emotie meer naar boven komt, hebben mensen de neiging om dat op de ander af te reageren en de ander de ‘zwarte piet’ toe te spelen.
Door het op deze manier te verwoorden, blijf je uit het verwijt naar de ander, en voorkom je dat het gesprek onnodig escaleert. Hiermee zeg ik overigens niet dat een gesprek nooit mag escaleren. Soms is het nodig dat de druk van de ketel gaat en er even onverbloemd wordt gezegd wat wordt gevoeld. Maar indien de emotionele druk niet op een kookpunt zit, is deze tip een heel waardevolle.
4. Waar gaat het de ander nu echt om?
Met deze vierde tip kom je al aardig in de richting van de kern van het conflict. Vraag de ander wat voor hem/ haar in dit hele verhaal nu echt belangrijk is? Waar gaat het in wezen om bij de ander? En dan gaat het nooit om het enkele gelijk, maar om een onderliggend dieper belang.
In financiële discussies is het onderliggende belang vaak een gevoel van onveiligheid, de angst om te weinig geld te hebben raakt diegene dan in een existentieel gevoel van onveiligheid. Discussie over zorgverdeling van de kinderen na scheiding raakt het basale gevoel de kinderen te verliezen, ontheemd te zijn, verlatingsangst.
Indien de kern, of het belang, boven tafel komt, zorgt dat meestal voor een kantelmoment in het gesprek. Het geeft opluchting bij de ander, die zich nu tot in de kern gehoord en begrepen voelt.
5. Waar gaat het jou nu echt om?
Vraag je zelf ook goed af: ‘Waar gaat het mij eigenlijk om? Waar word ik geraakt in deze discussie? Waar zit mijn eigen trigger?’.
Dit vergt enig vermogen tot zelfreflectie. Het vergt enige zelfreflectie en moed om jezelf kwetsbaar en eerlijk in het gesprek op te stellen. Dat lukt alleen indien je elkaar met behulp van deze tips daarin uitnodigt en respecteert, zonder dat het escaleert.
Doe je voordeel met deze tips in elke lastig of netelig gesprek met wie dan ook.
